Door verschillende oorzaken kan het gebit tekenen van slijtage of zelfs ernstige slijtage vertonen. Door gebitsslijtage wordt in eerste instantie het tandglazuur (buitenste witte laagje van de tanden en kiezen) beschadigd. In een verder gevorderd stadium van slijtage komt ook het laagje daaronder (het dentine) bloot te liggen en gaat ook slijtage vertonen. Eenmaal weggesleten tandweefsel komt niet meer terug.
Oorzaken van gebitsslijtage
Tanderosie
Deze vorm van slijtage wordt veroorzaakt door de inwerking van zuren op het tandglazuur (en dentine) en is een chemische slijtage. Dit kan veroorzaakt worden door;
- Zuren uit voeding en dranken
(onder andere vruchtensappen, azijn, wijn, fruit, frisdranken, yoghurtproducten, sport- en energiedranken, mixdrankjes met alcohol)
- Opkomend maagzuur
- Eetstoornissen
die gepaard gaan met veelvuldig overgeven zoals anorexia en boulimia nervosa Werken in een industrie waar veel zuren in de lucht aanwezig zijn
Abrasie: Slijtage door te hard poetsen. Bij deze vorm van slijtage is vaak vlak langs de rand van het tandvlees slijtage te zien. Dit komt doordat het worteloppervlak dat blootligt geen beschermende laag van het glazuur heeft en daardoor sneller slijt. Oorzaken kunnen zijn een verkeerde poetsmethode, te hard poetsen en/of poetsen met een te schurende tandpasta.
Tandenknarsen of tandenklemmen
Bij tandenknarsen is er veel tand-tandcontact door schuifbewegingen heen en weer. Dit kan overdag plaatsvinden maar meestal gebeurd het ’s nachts. Vaak weet men zelf niet dat hij of zij tandenknarst. Dit is vaak aan het gebit te zien als de hoektanden afgesleten zijn en er slijtfacetten op de tanden en kiezen te zien zijn die erop wijzen dat er geknarst wordt. Het klemmen gebeurd vaker ook overdag als men bijvoorbeeld geconcentreerd met iets bezig is.
Bepaalde gewoonten (abfractie)
Slijtage van het gebit kan ook ontstaat door bepaalde gewoonten als nagelbijten, draden afbijten/strippen, op pennen bijten, het roken van een pijp, enzovoort.
Slijtage door te hard poetsen (abrasie)
Bij deze vorm van slijtage is vaak vlak langs de rand van het tandvlees slijtage te zien. Dit komt doordat het worteloppervlak dat blootligt geen beschermende laag van het glazuur heeft en daardoor sneller slijt. Oorzaken kunnen zijn een verkeerde poetsmethode, te hard poetsen en/of poetsen met een te schurende tandpasta.
Gevolgen van slijtage
Gevoeligheid
Het tandglazuur werkt als een isolerend laagje voor de tanden en kiezen. Indien het glazuur afgesleten is, worden tanden en kiezen meer gevoelig voor koud en warm.
Verandering van vorm van de tanden en kiezen
Hierdoor kan er een esthetisch probleem ontstaan (ingekorte, doorzichtige snijranden van de tanden) en kan het kauwvermogen aanzienlijk afnemen (doordat knobbels van kiezen afslijten)
Geler worden van tanden en kiezen
Dit komt doordat het meest ‘witte’ deel van de tanden en kiezen, het glazuur, afslijt. Daardoor wordt de gelere onderliggende laag (het dentine) meer zichtbaar en krijgen de tanden en kiezen een geler uiterlijk.
Verandering van de beet/ korter worden van tanden en kiezen
In ver gevorderde stadia van slijtage kan het zijn dat de tanden en kiezen korter worden doordat er steeds een klein laagje tandweefsel wegslijt en vervolgens de tanden en kiezen weer in contact met elkaar groeien. Hierdoor is er soms weinig ruimte meer over voor het opbouwen met tandkleurig materiaal en is het nodig de beet iets te verhogen, vaak met vulmateriaal.
Behandelmogelijkheden
Opbouwen gebit en beet met composiet
In een aantal gevallen is het wenselijk de aanwezige slijtage op te bouwen, dit om de gevolgen van de gebitsslijtage te beperken of te stoppen en/of de gevoeligheid weg te nemen.
Dit gebeurt in de meeste gevallen met tandkleurig materiaal (composiet) waarmee ook gaatjes, veroorzaakt door tandbederf, mee gevuld worden. Als er veel gebitsslijtage aanwezig is, en de beet aangepast moet worden, is het soms wenselijk na het opbouwen met composiet indirecte restauraties toe te passen (zoals een kroon).
Gebitsbeschermer (ook wel knarsplaat)
Wanneer er geknarst wordt, is het meestal verstandig om na het opbouwen een gebitsbeschermer of knarsplaat voor de nacht te laten maken. Een dergelijke oplossing is altijd vervaardigd van hard kunststof en nooit van zacht materiaal. Dit voorkomt slijtage van de nieuwe restauraties en zorgt ervoor dat de kauwspieren zich kunnen ontspannen. Daarnaast kan het eventuele klachten veroorzaakt door het knarsen zoals pijn in het kaakgewricht, stijve spieren en hoofdpijn wegnemen, dit effect is meestal tijdelijk van aard.
Afleren gedrag
Het is wenselijk om de ‘slechte’ gewoonten en het eet- en drinkgedrag af te leren en/of aan te passen om verdere gebitsslijtage in de toekomst te voorkomen. De preventie-assistent en mondhygiënist kan u in geval van abrasie helpen uw poetsmethode bij te stellen zodat deze vorm van slijtage in de toekomst voorkomen wordt/beperkt blijft. De tandarts kan de gevorderde slijtage indien nodig afdekken met tandkleurig (composiet) materiaal. Andere gewoonten kunnen bijvoorbeeld ook nagelbijten zijn, bijten op een pen, roken van een pijp (abfractie).